مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
محمدرضا علیزاده؛ حیدر لطفی
دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1398، ، صفحه 661-675
چکیده
شهرها همیشه مراکز ابداع، نوآوری و خلاقیت هستند. ریچارد فلوراید معتقد است شهرها ظرف بروز خلاقیت هستند که همیشه چرخ‌های حرکت، تمرکز و هدایت انرژی خلاق بشر بوده‌اند. کیفیت زندگی در شهر، به طور مستقیم متأثر از نوع نگاه به مسائل شهری است. خلاقیت شهری به عنوان یک رویکرد راهبردی می‌تواند کیفیات زیستن در شهر را تحت تأثیر فراوان قرار دهد. ...
بیشتر
شهرها همیشه مراکز ابداع، نوآوری و خلاقیت هستند. ریچارد فلوراید معتقد است شهرها ظرف بروز خلاقیت هستند که همیشه چرخ‌های حرکت، تمرکز و هدایت انرژی خلاق بشر بوده‌اند. کیفیت زندگی در شهر، به طور مستقیم متأثر از نوع نگاه به مسائل شهری است. خلاقیت شهری به عنوان یک رویکرد راهبردی می‌تواند کیفیات زیستن در شهر را تحت تأثیر فراوان قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو و تأثیر آن بر توسعه شهری پایدار با مطالعۀ موردی شهر رشت صورت گرفته است. تحقیق حاضر به‌صورت پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با حجم نمونه 384 نفر در بین شهروندان شهر رشت در سال 1397 به صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام شده است. در این پژوهش ابزار به کار رفته شامل پرسشنامه محقق ساخته شهر خلاق با سه مولفه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی) و توسعه شهری پایدار با سه مؤلفه (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست‌محیطی) می باشد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار spss استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان داد که عضویت در شبکۀ شهرهای خلاق یونسکو بر توسعه شهری پایدار رشت مؤثر بوده است. به میزانی که مؤلفه‌های اجتماعی و اقتصادی شهر خلاق تغییر یابند، توسعه شهری پایدار رشت نیز به همان میزان تغییر می‌کند. هم چنین یافته‌ها نشان داد که مؤلفه اقتصادی شهر خلاق اهمیت بیشتری در بین مؤلفه‌های شهر خلاق در خصوص اثرگذاری بر توسعه شهری پایدار شهر رشت دارد.
مهین نسترن؛ شادیه محمدی
دوره 13، شماره 4 ، زمستان 1397، ، صفحه 893-912
چکیده
یکی از چالش‌هایی که در سالهای اخیر مورد توجه برنامه‌ریزان و طراحان شهری و محققان علوم پزشکی بوده است، سلامت عمومی جامعه میباشد. تشدید روزافزون اهمیت معضل سلامتی در جامعه شهری، موجب گردید تا در محافل علمی، بر نقش طراحی جنبه‌های کالبدی محیط، بر میزان قابلیت پیاده‌روی محیط و فعالیت بدنی شهروندان تأکید گردد. در این ارتباط، توافق ...
بیشتر
یکی از چالش‌هایی که در سالهای اخیر مورد توجه برنامه‌ریزان و طراحان شهری و محققان علوم پزشکی بوده است، سلامت عمومی جامعه میباشد. تشدید روزافزون اهمیت معضل سلامتی در جامعه شهری، موجب گردید تا در محافل علمی، بر نقش طراحی جنبه‌های کالبدی محیط، بر میزان قابلیت پیاده‌روی محیط و فعالیت بدنی شهروندان تأکید گردد. در این ارتباط، توافق محققان علوم شهری بر این است که ساختار کالبدی توسعه پراکنده، با تشویق بیشتر به استفاده از اتومبیل، مانع پیاده‌روی و دیگر فعالیتهای بدنی میشود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی بوده و در آن گردآوری دادهها در رویکرد عینی با استفاده نرم‌افزارهای GIS، Auto cadوDepth map صورت گرفته‌است. در این راستا با مروری بر پژوهش‌های صورت‌گرفته در زمینه ارتباط فرم شهر و تحرک‌پذیری، به شناخت شاخص‌های تاثیرگذار فرم شهر در ارتقا قابلیت پیاده‌روی محیط محله‌ای، پرداخته شد و هفت شاخص تراکم مسکونی، تنوع، اتصال، مجاورت، متوسط سطح بلوک، برخورداری خیابان‌ها از پیاده‌رو و تراکم تجاری(سطح اشغال خرده‌فروشی‌ها) ؛ به عنوان شاخص‌های کالبدی- محیطی موثر در ارتقا قابلیت پیاده‌روی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج تحلیل عینی شاخص‌های اولیه قابلیت پیاده‌روی، هدف اصلی پژوهش یعنی سطح بندی محلات 27گانه منطقه یک شهر رشت را از نظر برخورداری از این شاخص کلی بدست داد. مطابق نتایج با فاصله از مرکز شهر به سمت نواحی مرزی، قابلیت پیاده‌روی محلات کاهش می‌یابد و این شاخص در محلات روستا-شهری حومه‌ای شهر، در پایین ترین سطح قرار دارد. همچنین با توجه به فرم شهری، محلات دارای طراحی اولیه و بافت منظم، نسبت به محلات با بافت ارگانیک سنتی و ارگانیک روستایی در سطوح بالاتر این شاخص قرار دارند.
امیررضا کریمی آذری؛ سید فرگل حسینی
دوره 13، شماره 3 ، پاییز 1397، ، صفحه 745-760
چکیده
نیاز به امنیت همواره از بنیادی‌ترین نیازهای بشر و مسئله وقوع جرم از مهم ترین مسائل جامعه بشری به شمار آمده است. پیشگیری و کاهش جرم از مواردی است که ماهیت میان رشته ای دارد و مستلزم توجه تؤام معماران و شهرسازان و متخصصین علوم انسانی است. این مقاله ارزیابی مؤلفه‌های کالبدی نظریه (CPTED) به منظور ارتقاء امنیت و پیشگیری از جرم را در مجتمع ...
بیشتر
نیاز به امنیت همواره از بنیادی‌ترین نیازهای بشر و مسئله وقوع جرم از مهم ترین مسائل جامعه بشری به شمار آمده است. پیشگیری و کاهش جرم از مواردی است که ماهیت میان رشته ای دارد و مستلزم توجه تؤام معماران و شهرسازان و متخصصین علوم انسانی است. این مقاله ارزیابی مؤلفه‌های کالبدی نظریه (CPTED) به منظور ارتقاء امنیت و پیشگیری از جرم را در مجتمع های مسکونی شهر رشت (ابریشم، پردیسان و کاکتوس) مورد مطالعه قرار میدهد. در این پژوهش روش های تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش کمی به کمک پرسشنامه و شیوه های تحقیقی مرور متون و منابع مورد استفاده قرار خواهد گرفت. انجام تحقیقات میدانی، دیگر شیوه مورد استفاده در این پژوهش است. برای انجام تجزیه و تحلیل‌های آماری نیز از نرم افزار آماریSPSS و آزمون فریدمن و تحلیل واریانس استفاده شده است. با توجه به نامحدود بودن جامعه، تعداد حجم نمونه نیز براساس فرمول حجم بهینه کوکران، برابر با 384 نفر به دست آمد و در نهایت، پرسشنامه اصلی با 36 سؤال اصلی بین 390 نمونه اجرا شد. یافته های به عمل آمده حاکی از آن است که راهبردهای نگرش پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی(CPTED) مانند قلمروبندی، نظارت، کنترل ورودی و دسترسی ها و کیفیت محیطی، به ترتیب با ضرایب 464/0 ، 533/0 ، 561/0 ، 402/0و سطح معناداری کمتر از 05/0 همبستگی مستقیم با پیش گیری از جرم دارند، به عبارتی هرچه این عوامل در طراحی معماری بیشتر لحاظ شوند به همان میزان، پیش گیری از جرم در مجتمع های مسکونی افزایش می یابد.
علی صفاری راد؛ مجید شمس؛ عباس ملک حسینی
دوره 12، شماره 3 ، پاییز 1396، ، صفحه 501-519
چکیده
اهمیت محلات به عنوان کوچکترین جزء نظام شهری در هدایت توسعه پایدار شهری موضوعی انکارناپذیر است. مقاله حاضر در محدوده محلات شهر رشت در راستای پاسخگویی به این سوال که آیا اصول ساختاری محله های مورد مطالعه از نظر سطح کاربری ها در شهر رشت مناسب می باشد و خدمات و رفاه نسبی را فراهم می کند؟ انجام گرفته است. روش تحقیق، به لحاظ هدف کاربردی، به ...
بیشتر
اهمیت محلات به عنوان کوچکترین جزء نظام شهری در هدایت توسعه پایدار شهری موضوعی انکارناپذیر است. مقاله حاضر در محدوده محلات شهر رشت در راستای پاسخگویی به این سوال که آیا اصول ساختاری محله های مورد مطالعه از نظر سطح کاربری ها در شهر رشت مناسب می باشد و خدمات و رفاه نسبی را فراهم می کند؟ انجام گرفته است. روش تحقیق، به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ ماهیت توصیفی – تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات، روش کتابخانه ای و میدانی می باشد. بدین منظور ابتدا وضعیت کاربری های اراضی و خدمات در محلات بررسی و با ضوابط استاندارد هر کدام مورد مقایسه قرار گرفت و سپس راهبرد بهینه در راستای بهبود وضعیت محلات ارائه گردید. جامعه آماری در این تحقیق ساکنان تعداد 4 محله جدید و 4 محله قدیمی است، این محلات دارای 100263 نفر جمعیت می باشد، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 366 نفر از ساکنان این محلات به عنوان نمونه انتخاب شدند و با توجه به نزدیک بودن تعداد جمعیت محلات جدید(49663 نفر) و محلات قدیمی(50600 نفر)، تعداد 183 پرسشنامه در محلات جدید و 183 پرسشنامه در محلات قدیمی تکمیل گردید. نتایج بررسی ها نشان می دهد میزان سرانه کاربری مورد نیاز در سطح محلات جدید مانند؛ بلوار گیلان، چمران، آزاد و حمیدیان به ترتیب 38/14، 34/3، 01/8 و 27/12 و در سطح محلات قدیمی مانند؛ باقرآباد، دباغیان، یخسازی و پاسکیاب به ترتیب 19/10، 85/26، 7/20 و 47/12 متر مربع می باشد. در مجموع با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که اصول ساختاری محله های مورد مطالعه از نظر سطح کاربری ها در شهر رشت مناسب نمی باشد و خدمات و رفاه نسبی را فراهم نمی کند.
فرهاد جوان؛ مرضیه غنی پور تفرشی
دوره 11، شماره 35 ، تابستان 1395، ، صفحه 117-130
چکیده
پارکینگ ها به عنوان یکی از مهمترین زیرساخت‌های شهری نقش عمده‌ای در کاهش پارک حاشیه‌ای و روانی ترافیک ایفا می‌کنند. امروزه در کلان‌شهرها به علت محدودیت زمین و فضا با ایجاد پارکینگ های عمومی مدیریت بهینه در جهت افزایش خدمات‌دهی به حجم زیادی از وسایط نقلیه اعمال میشود، پارکینگ ها عمومی زمانی می‌توانند کارایی لازم را داشته باشند ...
بیشتر
پارکینگ ها به عنوان یکی از مهمترین زیرساخت‌های شهری نقش عمده‌ای در کاهش پارک حاشیه‌ای و روانی ترافیک ایفا می‌کنند. امروزه در کلان‌شهرها به علت محدودیت زمین و فضا با ایجاد پارکینگ های عمومی مدیریت بهینه در جهت افزایش خدمات‌دهی به حجم زیادی از وسایط نقلیه اعمال میشود، پارکینگ ها عمومی زمانی می‌توانند کارایی لازم را داشته باشند که از مکان‌یابی بهینه فضا - مکانی برخوردار گردند. رشت و شبکه حمل‌ونقل آن در حال حاضر با مشکل اساسی کمبود پارکینگ جهت کاربری مسکونی و سایر کاربری‌ها روبرو بوده و بارگذاری فعالیت‌ها بدون توجه به این کاربری سبب گردیده که این مسئله به تدریج به عنوان یک معضل شهری خود را بروز دهد. این مشکل در نقاط پرتراکم که از کاربریهای چندگانه شهری به ویژه کاربری اداری - تجاری و گذران اوقات فراغت برخوردارند خود را به شکل حادی نمایان می‌سازد شهر رشت به لحاظ عدم برخورداری از شبکه بزرگراهی علاوه بر عبور و مرور داخلی ناحیه، پذیرای حمل‌ونقل عبوری سایر نواحی استان نیز بوده و عدم مکان‌یابی بهینه پارکینگ های موجود از مشکلات مهم این شهر است. در این پژوهش به منظور مکان‌یابی بهینه پارکینگ های عمومی در جهت کارایی بیشتر محدوده مورد مطالعه ابتدا مطالعات اولیه جهت شناسایی معیارهای تأثیرگذار بر انتخاب محل بهینه پارکینگ انجام، و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، وزن دهی معیارها صورت پذیرفت و در نهایت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) محدوده‌های مناسب جهت احداث پارکینگ های عمومی پیشنهاد گردید.
مجید یاسوری؛ رضا ویسی؛ مژگان سبب کار؛ مریم محمدی
دوره 10، شماره 30 ، بهار 1394، ، صفحه 99-112
چکیده
رشد روزافزون جمعیت شهرها در گسترش فیزیکی و تغییرات کاربری اراضی حاشیه شهرها نقش مؤثری داشته است. جمعیت شهر رشت از حدود 294 هزار نفر در سال 1370 به بیش از 600 هزار نفر در سال1390 افزایش یافته است. در این دوره مساحت محدوده شهر از 2994 هکتار به 10240 هکتار رسید. نتیجه افزایش جمعیت و مساحت شهر، توسعة فیزیکی شهر و در نتیجه تغییر کاربری اراضی حاشیه شهر ...
بیشتر
رشد روزافزون جمعیت شهرها در گسترش فیزیکی و تغییرات کاربری اراضی حاشیه شهرها نقش مؤثری داشته است. جمعیت شهر رشت از حدود 294 هزار نفر در سال 1370 به بیش از 600 هزار نفر در سال1390 افزایش یافته است. در این دوره مساحت محدوده شهر از 2994 هکتار به 10240 هکتار رسید. نتیجه افزایش جمعیت و مساحت شهر، توسعة فیزیکی شهر و در نتیجه تغییر کاربری اراضی حاشیه شهر و به زیر ساخت و ساز رفتن این اراضی بوده است، بنابراین شناسایی ساز و کارهای مؤثر بر رشد و پویایی شهر به منظور مقابلة منطقی و صحیح با مشکلات تبعی آن و همچنین طراحی اندیشمندانه و مدبرانة توسعة آتی شهر حائز اهمیت میباشد. نوع تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی میباشد. نتایج پیمایشی تحقیق نشان داد که طی درۀ 1370 تا 1390، حدود 3587 هکتار از اراضی حاشیۀ شهر، تغییر کاربری یافته و به زیر ساخت و سازهای شهری رفته است. با توجه به آمار شهرداری رشت، تعداد واحد مسکونی شهر رشت از 84053 در سال 1370 به 140355 واحد در سال 1389 رسیده است، که نشانگر 67 درصد افزایش طی این دوره است. همچنین یافتههای حاصل از مقایسۀ دو نقشۀ شهر رشت در سالهای 1370 با 1390 نشان داد که طی دوره مذکور تعداد 10 روستا به شهر ملحق شده و همچنین تعداد 57728 قطعه ملک اعیانی در حاشیه شهر به محدوده خدماتی شهرداری اضافه شده است. که این قطعات شامل کاربریهای مختلفی، از جمله مسکونی، تجاری، صنعتی و... است
محمد تقی رهنمایی؛ نصراله مولائی هشجین؛ حبیب اله رشید ارده
دوره 7، شماره 21 ، زمستان 1391، ، صفحه 37-47
چکیده
یکی از مقوله های مهم دربرنامه ریزی شهری، تعیین مکان مناسب برای استقرار کاربری های شهری است. فعالیت های گوناگون شهری هرکدام نیازمند فضای مناسب خود می باشد و امکان استقرار آنها در هر ناحیه ای از شهر وجود ندارد. توزیع فضایی- مکانی شعب بانک ها یکی از مسائل مهم در برقراری عدالت فضایی است که از نظر رویکردهای توسعه پایدار ...
بیشتر
یکی از مقوله های مهم دربرنامه ریزی شهری، تعیین مکان مناسب برای استقرار کاربری های شهری است. فعالیت های گوناگون شهری هرکدام نیازمند فضای مناسب خود می باشد و امکان استقرار آنها در هر ناحیه ای از شهر وجود ندارد. توزیع فضایی- مکانی شعب بانک ها یکی از مسائل مهم در برقراری عدالت فضایی است که از نظر رویکردهای توسعه پایدار در کانون توجه خدمات رسانی و توسعه قرار دارد. شهر رشت 274 واحد بانکی دارد، به نظر می رسد در نقاط مختلف این شهر به صورت نامطلوبی توزیع شده باشند در این خصوص سوال اصلی تحقیق کشف ضوابط توزیع فضایی واحدهای بانکی در شهر رشت است. جهت پاسخگویی به آن از روش توصیفی- تحلیلی و تکنیک های تحلیل فضایی استفاده شده است. برای این منظور نخست بر اساس ادبیات تحقیق به استخراج شاخص ها مبادرت شد سپس ضوابط توزیع فضایی بانک ها را تعریف و بر اساس آن به سؤال های تحقیق پاسخ داده شده است. نتایج تحقیق نشانگر عدم کفایت و عدم تناسب در توزیع واحدهای بانکی در مناطق مختلف می باشد و اغلب بانکها نقاط حساس و استراتژیک شهر را برای فعالیت های خود برگزیده اند.
محمد سلیمانی مقدم؛ قاسم اسلامی
دوره 6، شماره 17 ، زمستان 1390، ، صفحه 105-115
چکیده
با توجه به این که زیر ساختهای اقامتی یکی از مهمترین اجزای نظام فضایی گردشگری میباشد، از این رو کمیت و کیفیت این زیر ساختها در افزایش فعالیتهای گردشگری به ویژه در جذب گردشگر مؤثر است. کشور ایران با داشتن قابلیتها و تواناییهای بالا در جذب گردشگر، شرایط مناسبی جهت بهره برداری و توسعه زیر ساختهای اقامتی به مانند سایر ...
بیشتر
با توجه به این که زیر ساختهای اقامتی یکی از مهمترین اجزای نظام فضایی گردشگری میباشد، از این رو کمیت و کیفیت این زیر ساختها در افزایش فعالیتهای گردشگری به ویژه در جذب گردشگر مؤثر است. کشور ایران با داشتن قابلیتها و تواناییهای بالا در جذب گردشگر، شرایط مناسبی جهت بهره برداری و توسعه زیر ساختهای اقامتی به مانند سایر کشورهای پیشرو در امر گردشگری فراهم نساخته است. در این راستا مسائل و مشکلات فراوان ساختاری نظیر کمیت، کیفیت و سطح مهارت و تخصص کارکنان مراکز اقامتی در ارتباط با جذب گردشگری، از مسائل وچالشهای اساسی شهر رشت میباشد که فعالیتهای گردشگری آن را تحت تأثیر قرار داده است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی میباشد و در راستای انجام تحقیق علاوه بر جمعآوری آمار و اطلاعات کتابخانهای، تکمیل پرسشنامه مسافران ورودی به مراکز اقامتی شهر رشت و تکمیل پرسشنامه مصاحبهای مدیران پس از استخراج، دادهها مورد تجزیه و تحلیل کمی و کیفی قرار گرفت. یافتههای تحقیق نشان داد، زیر ساختهای اقامتی به لحاظ کمی و کیفی در میزان جذب گردشگر شهر رشت مؤثر بوده است. به طوری که با کاهش تعداد مراکز اقامتی از 20 واحد در سال 80 به 18 واحد در سال 89، تعداد گردشگران ورودی به مراکز اقامتی شهر رشت نیز کاهش یافته است. یافته های تحقیق بیانگر سطح سواد و مهارت پایین نیروی انسانی شاغل در مراکز اقامتی شهر رشت است به طوری که 62 درصد آنان زیر دیپلم و 5/75 درصد آنان آموزش ندیدهاند. نتایج بررسی نشان میدهد مجموعهای از عوامل درونزاد و برونزاد نظام فضایی گردشگری در میزان جذب گردشگر، فعالیتهای گردشگری شهر رشت در دهه اخیر مؤثر بوده است .
عبدالله پورآقایی
دوره 1، شماره 2 ، تابستان 1385، ، صفحه 5-27
چکیده
شهر رشت به عنوان مرکز استان گیلان و بزرگترین شهر ناحیه خزری، با حدود513000 نفر جمعیت(1382) جزء ده شهر بزرگ کشوراست که همچون سایر شهرهای بزرگ با پدیده حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی روبروست. مناطق محروم و آسیب پذیر همچون هلالی؛ جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق این شهر را در برگرفته که البته این مسأله در قسمتهای شمالی شهر وضعیت بهتری دارد و علاوه بر ...
بیشتر
شهر رشت به عنوان مرکز استان گیلان و بزرگترین شهر ناحیه خزری، با حدود513000 نفر جمعیت(1382) جزء ده شهر بزرگ کشوراست که همچون سایر شهرهای بزرگ با پدیده حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی روبروست. مناطق محروم و آسیب پذیر همچون هلالی؛ جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق این شهر را در برگرفته که البته این مسأله در قسمتهای شمالی شهر وضعیت بهتری دارد و علاوه بر آن محلات نا متعارف و غیر استاندارد در میان مناطق مرفه نشین شهر نیز به چشم می خورد جمعیت مناطق حاشیه نشین شهر رشت(محلات دهگانه) حدود13.7 درصد از کل جمعیت آن را شامل می شود که عمدتأ به مشاغل غیر رسمی اشتغال دارند. این مقاله سعی دارد که با رویکردی نو نسبت به پدیده اسکان غیر رسمی و نقش و اهمیت آن در زندگی شهری گامی در امر برنامه ریزی برای سکونتگاههای غیر رسمی و حاشیه نشین در درون و مجاور شهرها بردارد. پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر در پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در شهر رشت می پردازد. با این هدف که ضمن تبیین شاخص های اسکان غیر رسمی در این شهر از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و کالبدی به مقایسه تطبیقی اسکان غیر رسمی شهر رشت با اسکان غیر رسمی کلاسیک جهان و ایران پرداخته شده است. در پایان با ارایة راهکارها و پیشنهادهای جهانی، ملی، منطقه ای و محلی همچون کالبدی، اقتصادی و اجتماعی می کوشد زمینه ای مثبت را برای توزیع مجدد امکانات، فرصت ها و منابع در فضاهای شهری فراهم سازد و سیمایی زیبا، از دو تصویر ناهمگون ولی واحد شهری ارایة دهد.
