نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
چکیده
امروزه طرح هادی روستایی مهمترین ابزار مدیریت توسعه روستایی در ایران است که عمدتاً جنبه های کالبدی روستاها را بیشتر از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار می دهد به طوریکه بخش عمده قابل اجرا این طرح ها نیز جنبه کالبدی دارد. ساختار کالبدی روستاها که در طول زمان و بنا بر مقتضیات گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته اند با اجرای طرح هادی روستایی و احداث ساخت و سازهای جدید، خانه های بادوام، تعریض معابر، ایجاد پارک و فضای سبز، ایجاد کاربری های مورد نیاز از قبیل آموزشی، درمانی، نظامی و انتظامی و ... متحول شده و سبب رونق نسبی و افزایش حس امنیت در روستاییان میگردد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات طرح های هادی روستایی بر توسعه کالبدی روستاها میباشد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از روشهای میدانی و اسنادی استفاده شده و بر اساس آن و با توجه به جامعه آماری (8251 نفر)، حجم نمونه بر اساس فرمول شارپ - کوکران 368 نفر بوده است که به روش نمونه گیری تصادفی در بین روستاهای مورد مطالعه توزیع شده است. یافته های پژوهش نشان میدهد بیشترین اثر گذاری طرح های هادی بر نظارت بر نحوه ساخت و ساز و بهسازی و مقاوم سازی مساکن روستایی (متغیر مسکن) و سپس بر تسهیل عبور و مرور در معابر روستایی (متغیر معابر) بوده و در سایر متغیرها، بهداشت محیط و کاربری اراضی توفیق چندانی حاصل نشده و تنها عملکرد مطلوبی در جمع آوری زباله و نحوه توزیع و مکانیابی مناسب خدمات دیده میشود. به طور کل میتوان گفت طرح هادی بر توسعه کالبدی روستا مؤثر بوده ولی میزان این تأثیر در ابعاد و مکانهای مختلف، متفاوت است و این نشانگر ضعف این طرح در مرحله تهیه و یا اجرا می باشد که البته تخصیص اعتبارات کافی، جلب رضایت و در نتیجه مشارکت روستاییان، گسترش فرهنگ روستا و روستانشینی، حفظ کاربری اراضی به خصوص اراضی کشاورزی، رعایت اصول ساخت مسکن، رعایت ضوابط و حرایم مربوط به راههای موجود روستا، حفظ محیط زیست روستا جهت افزایش میزان تأثیر گذاری پیشنهاد می گردد.
کلیدواژه‌ها
1. احمدی، محمد رضا، 1375، برنامهریزی روستایی بر پایه توسعه روستایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
2. آسایش، حسین، 1375، اصول و روشهای برنامهریزی روستایی، انتشارات پیام نور، تهران.
3. آسایش، حسین، 1385، برنامهریزی روستایی ایران،چاپ هفتم، انتشارات پیام نور، تهران.
4. آمار، تیمور و صمیمیشارمی، رضا، 1388، ارزشیابی اثرات کالبدی اجرای طرحهای هادی روستایی (مطالعه موردی رشت - بخش خمام)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 28، شماره 127، صص 55-44.
5. بحرینی، حسین،1370، مفهوم و مشخصات طرحریزی کالبدی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بینالمللی طرحریزی کالبدی (ملی و منطقهای)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
6. پاپلییزدی، محمد حسین و ابراهیمی، محمد امیر، 1386، نظریههای توسعه روستایی، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.
7. ترکاشوند، احمد، مظفر، حسینی و سلیمانی، سرمدی، 1388، ارزیابی اثرات اجرای طرحهای هادی بر مناطق و محیط روستایی، مجله علوم محیطی، دوره 5، شمارۀ 3، صص 32-11.
8. تقیلو، علیاکبر، خسروبیگی، رضا و خدایی، یوسف، 1388، ارزیابی طرحهای هادی روستایی در ابعاد کالبدی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان کمیجان، استان مرکزی)، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، زاهدان.
9. چراغی، مهدی، محمدی یگانه، بهروز و نباتی، عباس،1391، تبیین اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کرانی شهرستان بیجار)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 31، شماره 139، صص 115-99.
10. حسامیان، فرخ و دیگران،1363، شهرنشینی در ایران، موسسه انتشارات آگاه، تهران.
11. حق پناه، مریم و دهقانی، مرجان، 1388، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرحهای هادی روستایی، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدن.
12. رضوانی، محمدرضا، 1379، برنامهریزی توسعه و عمران روستایی در ایران: از فکر تا عمل،ارزشیابی درباره محتوای و عملکرد برنامههای توسعه در چند دهه اخیر، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 39، صص77-65.
13. رضوانی، محمدرضا،1380، نگرشی بر نظام برنامهریزی توسعه روستایی در ایران، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 41، صص 38-35.
14. سواری، مسلم، شیری، نعمتالله و شعبانعلی فمی، حسین، 1392، تحلیل عوامل مرتبط با رضایتمندی روستاییان ازطرح هادی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 32، شماره 142، 82-67.
15. عزیزپور، فرهاد و حسینیحاصل، صدیقه، 1387، مروری بر روند تحولات کالبدی روستاهای کشور با تأکید بر طرحهادی روستایی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 27، شماره 123، 55-42.
16. عسگری، فهمیه، 1383، طرح هادی روستایی دشتی و ارزیابی طرحهای هادی بخش مرکزی شهرستان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای و برنامهریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
17. عظیمی، نورالدین، مولایی هشتجین، نصرالله و علیزاده، علیرضا،1390، بررسی عوامل جغرافیایی موفقیت اجرای طرحهای هادی روستایی در شرق استان گیلان، فصلنامه چشمانداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ششم، شماره 16، صص 98-84.
18. عظیمی، نورالدین و جمشیدیان مجاور، مجید، 1384، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرحهای هادی روستایی: مطالعه موردی: غرب گیلان، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص34-25.
19. عنابستانی، علیاکبر، 1388، ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرحهای هادی روستایی(مطالعه موردی: روستاهای غرب خراسان رضوی)، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
20. عنابستانی، علیاکبر، اکبری، محمد حسن،1391، ارزیابی طرحهای هادی و نقش آن در توسعه ی کالبدی روستا ازدیدگاه روستاییان (مطالعهی موردی: شهرستان جهرم)، پژوهشهای انسانی، دورۀ 44 ، شمارۀ 4، صص 110-93.
21. غلامرضایی، محمد علی، 1382، ارزشیابی عملکرد طرح هادی در روستاهای استان لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
22. مظفر، فرهنگ، حسینی، سید باقر، سلیمانی، محمد، ترکاشوند، عباس و سرمدی علیاکبر، 1387، ارزیابی اثرات اجرای طرحهای هادی بر محیط زیست روستاهای ایران، علوم محیطی سال پنجم، شماره سوم، صص 32-11.
23. معاونت برنامهریزی استانداری گیلان،1392، سالنامه آماری 1391 استان گیلان.
